"TBMM Başkanı Mustafa Kemâl'in, Amerika Yakın Doğ uYardım Heyeti'nin Anadolu'da kurmak istedikleri Yetimhaneler, Numune Çiftlikleri vs Hayır Kurulu şlarıhakkında yaptı kları tekliflerine karşılık olarak 3 Ocak 1922 tarihinde bizzat el yazı sı ile kaleme almış olduğu cevabî muhtı ra."
3 Ocak 1922
İçişleri Bakanlığına
29.12.36 tarih ve 10319/2423 numaralı Bakanlık yazısının cevabıdır.
Anadolu'da yetimhaneler ve numune çiftlikleri vs hayır kuruluşları açma ve kurma hakkında Amerika Yakın Doğu Heyeti adına yapılan başvuruya karşıtarafımızdan verilecek cevabın konusu ve esaslarının ilişik muhtı rada ortaya konulmuş olduğu arzolunur efendim.
Muhtıra
Ankara Büyük Millet Meclisi Hükümeti memleketin imarına, yetimlerinbakılmasına, genel sağ lığa ve ekonomimizin düzeltilmesine yönelik tüm teşebbüsleri ve çalışmaları son derece minnet ile kabul eder.
Ancak bu hususta gerek uzak gerek pek yakın bir mazide bize gayet pahalıya mal olan acı tecrübelere binaen bazı çekince kayı tları konulmasına kesin gereklilik vardır.
Şimdiye kadar memleketimizde iktisadî, siyasî ve ilmî maksatlarla çalışan kuruluşlar veya yabancı kişiler özellikle aşağıdaki amaçlar peşinde koşmuşlardır:
1- Memleketimiz dahilindeki işlerinden insafsız bir kâr temin etmek. Bizim için en az zararlı olanlar yine bunlardır.
2- Bir bölgede elde ettikleri iktisadî imtiyaza dayanarak, kendilerine ileride oraya sahip çı kma hakkını temine çalışmak. Bu gibilerin bir daha memleketimizin dahilinde çalışmalarına kesinlikle müsaade edilmemesi kararlaştırılmıştır. Bu surette hareket etmekle yalnız kendimize değil, tüm insanlığ a olağanüstü büyük bir hizmet göreceğimize inanıyoruz. Çünkü hiç şüphe yoktur ki Genel Sava şın (=1.Dünya Savaşı'nın) başlıca müsebbipleri bu gibi amaçlar peşinde koşan sermayedar gruplar ı ve onlara alet olan politikacılardır.
3- İktisadî, ilmî, ve insanî maksatlar altında memleketimize gelip gelecekteki istilâları hazırlamak için anasır-ı muhtelifeyi (=çeşitli unsurları) gerek hükümete gerek birbirine karşı tahrik etmek. Bu gibiler hem Genel Savaşın hem de memleketimiz dahilindeki mukatelât-ı fecianın (=feci vuru şmaların) başlıca müsebbiplerindendir.
4- Sırf ilmî ve insanî amaçlarla memleketimizde çalışmakla beraber ruhlarındagizli bulunan Hı ristiyanlık duygusu etkeniyle hemen sı rf Hıristiyan azınlıklarlameşgul olmak ve onlara ister kasıtlı ister kasıtsız arasında azınlıkların da ya şadıkları Müslüman kitlelerinden ayrılmak arzusunu aşılamak. Bu gibilerin gerek Müslümanlara gerek güya iyiliğine çalıştıkları Hıristiyan azınlıklara içinde yaşadıkları İslâmçoğunluğuna baskı yapma isteğini a şılamakla ne kadar gayri insanî bir surette hareket etmiş bulundukları ve bu yüzden meydana gelen öldürmelerden manen sorumlu bulundukları bellidir. Hükümetimiz bu gibilerin dahi çalış malarınaserbestçe devam etmelerine müsaade ettiği takdirde Müslim ve gayrımüslim tüm tebaasına karşı pek ağır bir sorumluluk yükü altına girmiş bulunacaktır. Ortaya konulan sebeplere binaen ilkeleri koymak mecburiyetindeyiz.
Hiçbir hükümet kendi tebaasından olan on binlerce çocuğu kendi memleketi dahilinde bir yabancı heyeti tarafından her türlü teftişten uzak olarak büyütülüp onlara istenildiği gibi telkinlerde bulunulmasına müsaade edemez. Buna müsaade etmek çocukları yaşayacakları çevreye düşman veya hiç olmazsa yabancı olarak yetiştirmek ve b undan dolayı onunla çarpış maya mahkûm eylemektir. Bu ise gerek o çocukların gerek içerisinde yaşayacakları halkın felâketini hazırlamaktır. Bunuönlemek ise hükümetin görevidir. Bundan dolayıdır ki Amerikalılar tarafından numune çiftliği vs benzer kuruluşlar oluşturup buralarda kendi tebaamızdan olan binlerce çocuğun Türk Hükümet ve milletine karşı gayri dostane ve gayri sadıkaneduygularla donanmış olarak yeti şmelerine müsaade edemeyiz.
Tabiidir ki Amerikalıların insanî tekliflerini reddetmeyi hatırımızdan bile geçirmiyoruz. Ancak bunu yalnız aşağı daki şartlar tahtında kabul edebiliriz. Buşartları öne sürmeye yegane etken de mazideki acı tecrübelerin bize vermiş olduğu daha uzağı görecek insanî hislerdir.
İşbu şartlarımız aşağıdaki gibi beyan olunur:
1- Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti sınırları dahilinde Amerikalılarınkurmayı istedikleri numune çiftlik, imalathane vs.nin idaresi ve orada çalışan çocukların öğ retim ve terbiyesi hükümet tarafı ndan tayin olunacak memurlara aittir.
2- Bu kuruluşlarda mezhep ve cins ayrımı yapılmaksızın tüm yetimler çalıştırılacaktır.
3- Amerikalılar buralarda fen memurları ve hesapları görme için muhasebe memurları bulundurabilirler.
4- Yol vs inşası gibi teşebbüsler dahi insanî bir maksat için yapılmakta, ise, yukarıdaki şartlara tabiî bulunacaktır.
5- Ticaret maksadıyla yol, fabrika vs inşası cihetlerini ayrıca görüşmeye hazırız. Bukonuda Amerikalıların tekliflerini bekliyoruz. Zaten bu maksatladır ki Antalya'ya bir Amerikalı t icaret mümessilinin gönderilmesine muvafakat ettik.
(Atatürk'ün Millî Dış Politikası 1919-1923, C:1, Kültür Bak. Yay., Ankara-1981, sah:384-386. Metin kelimelerin karş ı lığı esas alınarak tarafımızdansadeleştirilmiştir)
DERLEYEN..
SAYGILARIMLA GÜLSEEV EYÜBOĞLU
Benim Atam, gerçekten DÜNYA Lideridir.
YanıtlaSilÇok teşekkürler Ablacım. Eline Yüreğine sağlık.